İnsanlık var olduğundan beridir iletişime ihtiyaç duymakta ve iletişim kurmak insani ihtiyaçlar arasında yerini almaktadır. İletişim kurmadan insanlık belki de var olamazdı. Binlerce yıl öncesinden konuşmaya başlayan insanlık, kendi coğrafyalarında kendi dillerini bulmuş ve yeni bir dil, yeni bir kültür kazandırmıştır.
Birçok dil günümüzde kaybolmuş veya diğer diller tarafından asimile olmuş, birçok dil ise geçmişten bugüne kadar kendini koruyabilmiştir. Ancak diller canlıdır, yani günümüzden bugüne kadar birçok kelime dillere eklenmiş birçok kelime kaybolmuştur. Örneğin: Eski Türkçe ile günümüz Türkçesi arasında çok fazla fark vardır.
Günümüz Türkçe’si birçok dilden kelimeleri kendine katmış ve birçok dile kelimeler kazandırmıştır. Günümüz Türkçe’sinde birçok Arapça ve Farsça sözcük bulunmaktadır. Geçmişten bugüne kadar olan coğrafi, tarihi ve kültürel değişimler dillerin canlı olduğunun bir kanıtıdır. Peki ya mantık hataları dediğimiz safsatalar nedir?
Safsata Nedir?
İngilizcesi “Logical fallacy” olan Türkçesi ile safsata ya da mantık hatası olarak geçen ve iletişim kurarken her insanın yaptığı bir argüman biçimi olan yanlış çıkarımlardır. İnsanlar iletişim kurarken birçok hata yapabilir, bunlardan en yaygını ne kadar bilgili olsalar dahi safsatalara kapılma olasılığıdır.
Birçok safsata türü bulunmaktadır. İnsanlar bir konuyu tartışırken yanlış argümanları kullanarak, kendilerini savunmaya almaktadır. Bunun birçok sebebi olabilmektedir ama insanlığın bir gereği olan savunma sistemi, belki de nedeni en çok aralarında yatan psikolojik sebeplerinden biridir.
Safsatalar diğer ismi ile mantık hataları, en çok bir tartışma esnasında kullanılır. En çok siyasi tartışmalarda kullanılan mantık hataları bilinene göre Antik Roma’ya kadar gitmektedir. Hatta o yıllarda mahkemelerde safsatalar kullanılarak savunma biçimi gerçekleştirildiği söylenir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi her insan safsata yapabilmektedir. Fakat safsata yaptığının farkına varamayabilir. Çünkü bu doğal bir süreçtir. Her ne kadar safsatalar hakkında bilgiye dahi sahip olsa dahi birinin hayatında hiç safsata yapmama ihtimali düşüktür.
En Çok Kullanılan Safsatalar Neler?
- Adam Karalama Safsatası
- Bir Bilen Safsatası
- Kumarbaz Safsatası
- Grup Baskısı Safsatası
- Geleneğe Başvurma Safsatası
Yukarıda en popüler olan safsatalardan bazılarını görebilirsiniz. Söylemek de fayda var bu safsataların isimleri değişiklik gösterebilir. Yani bazı yerlerden aynı örnekler ile verilmiş safsataların farklı isimlerini görebilirsiniz.
Adam Karalama Safsatası
En çok kullanılan safsatalar arasında yer alır. Latincesi "Ad hominem" olarakta bilinir. Bir kişinin söylediği söze değil de onun dış görünüşüne veya düşüncelerine dikkat çekilir.
O şişman biri, öyleyse o zayıflamaktan anlamaz.
(Aslında şişman olsa dahi nasıl kilo verileceği hakkında detaylı bilgiye sahip olabilir.)
Bir Bilen Safsatası
Dünya’da ve ülkemizde en çok kullanılan safsatalar arasında yer almaktadır. Aslında ilk bakışta doğru görülseler dahi her zaman doğru olmayabilir.
Aşılar bize zarar veriyor. Çünkü biyoloji hocam öyle söyledi. Sonuçta benden çok daha bilgili biri.
(Bir kişinin bir konuda uzman olması o kişinin her konuda doğru söylediği anlamına gelmez. O kişi, aşılar hakkında doğru araştırmayı yapmamış olabilir.)
Burada bir konuya parmak basmak gerekir. Bir uzmanın dediği her şeyi safsata olarak algılamak yanlış olur. Çünkü o kişi gerçekten de o konu hakkında bilgi sahibi olabilir. Burada yapmanız gereken şey birçok kaynaktan bilgileri doğru bir şekilde süzmek.
Kumarbaz Safsatası
Birçok insanın düştüğü hatalardan biridir. Bu safsatanın birkaç farklı adı olabilir. İnsanlar genellikle bir şey olmuyorsa bu sefer kesin olacak gözüyle bakmaktadırlar.
Şimdiye kadar kumarda kaybettim, bu sefer kesin kazanacağım.
(Aslında kumarda kazanma olasılığı artmamış halen aynıdır. Fakat insan beyni şimdiye kadar olmadıysa bu sefer kesin olacak gözüyle bakabilir.)
Grup Baskısı Safsatası
İnsanlar arasında en çok kullanılan bir diğer safsata türü de Grup Baskısı Safsatası’dır. Neredeyse her arkadaş grubunda örneğini görmekteyiz.
Herkes altyazılı film veya dizi izler, sende dublajlı izlemek yerine altyazılı izlemelisin.
(Her insanın zevkleri farklı olacağından dolayı altyazılı izlemek bir zorunluluk değildir. Dublajlı film veya dizi izlemekten keyif alıyorsa düşüncesine saygı göstermek doğru bir seçim olacaktır.)
Geleneğe Başvurma Safsatası
En çok kullanılan safsata türleri arasında son safsatamız Geleneğe Başvurma Safsatası’dır. Birçok insan bu yanılgıya düşmektedir.
Taşa oturursan hasta olursun, yıllardır böyle demek ki bir bildikleri var.
(Aslında taşa oturmanın gerçekten hasta edip etmediğini değil de geleneklerden gelen bir alışkanlığı belirtmiştir. Kim bilir geçmişteki bir insan başka sebeplerden dolayı hasta olmuştur. Fakat nedenini taşa oturmak olarak belirtmiştir.)
Safsata yapmak aslında doğal bir şeydir. Her insan safsata yapmaktadır, aslında hiç safsata yapmadan yaşayabilmek pek de mümkün değildir. Çünkü birçok yanlış düşünceye kapılmamız normaldir. Bir kişinin safsata yaptığını fark ettiğiniz zaman onun mantık hatasına düştüğünü söylemek daha yararlı olabilir. Çünkü sen safsata yapıyorsun demek yanlış anlaşılabilen bir durumdur.
Bu içeriğimizde safsatalar nedir, en çok kullanılan safsata türleri nelerdir? Adlı sorulara cevap verdik. Sizlerin en çok yaptığı safsata türleri nedir, sizce safsata yapmadan yaşayabilmek mümkün mü? Aşağıda bulunan yorumlar kısmında görüşlerinizi bizler ile paylaşmayı unutmayın.
YORUMLAR