Türkiye'nin İlk Kadın Pilot Sabiha Gökçen Kimdir?

Atatürk’ün sekiz manevi evladından biri olan Sabiha Gökçen, Türkiye’nin ilk kadın pilotudur. Kariyeri boyunca yaklaşık 8.000 saate yakın uçuş gerçekleştiren Gökçen, 32 farklı askeri operasyonda da yer aldı.

Biz de yazımızda başarılarıyla birçok kadına ilham olan ilk kadın pilot Sabiha Gökçen’in hayatıyla ilgili bir rehber hazırladık.

Sabiha Gökçen’in Hayatı

İlk kadın pilotumuz Sabiha Gökçen, Bursa Vilayet Başkatibi Hafız Mustafa İzzet Beyle Hayriye Hanım’ın kızlarıdır. Hafız Mustafa İzzet Bey, Edirne Defterdarıyken Jön Türkü olduğuna dair bir gerekçeyle Bursa’ya sürüldü.

Aile Bursa’ya sürüldükten sonra 22 Mart 1913 yılında Sabiha Gökçen dünyaya geldi. Gökçen, çok küçük yaşta hem annesini hem de babasını kaybetti. Annesi ve babasını kaybettikten sonra Sabiha abisi Neşet’le yaşamaya başladı.

Dünyanın ilk kadın savaş pilotu henüz 12 yaşındayken dönemin Cumhurbaşkanı olan Atatürk’le tanışmayı başardı. Atatürk, 1925 yılında Bursa’ya ziyaret için geldi.

Gökçen, evlerinin yakınlarındaki Hünkar Köşkü’nde konaklayan Atatürk’e ulaşarak okumak istediğini belirtti. Atatürk bunun üzerine Sabiha’nın abisinden izin alarak onu Ankara’ya götürüp evlat edindi.

Sabiha Gökçen Ankara’ya gittiğinde Çankaya İlkokulu’nda eğitim hayatına devam etti. İlkokul eğitiminin ardından Gökçen, günümüzdeki Robert Lisesi’ne o dönemdeki de Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’ne gitti.

Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nden sonra Üsküdar Amerikan Lisesi’nde eğitimine devam etti. Rahatsızlandığı için eğitimini yarıda bırakarak hem Heybeliada hem de Viyana’da tedavi görmeye başladı.

Fransızcasını ilerletmek amacıyla bir ara Paris’e eğitim görmeye gitti. İlk kadın pilotumuz Sabiha’ya Atatürk tarafından 1934 yılında Soyadı Kanunu’nun çıkmasıyla birlikte “Gökçen” soyadı verildi.

Sabiha Gökçen’in Havacılık Kariyeri

Sabiha Gökçen, 1935 yılında Türkkuşu’nun açılış törenine katıldı. Bu törende gerçekleşen planör gösterilerinden etkilenip havacılığa ilgi duymaya başladı.

Mustafa Kemal Atatürk’te Sabiha’nın havacılığa ilgi duymasını hep destekledi. Atatürk’ün desteğiyle 1935 yılında Türk Hava Kurumu’nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu’na girdi.

Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu’na girmesinin ardından Ankara’da yüksek planörcülük brövelerini almayı başardı.

Sabiha Gökçen, yedi erkek öğrenciyle Kırım’a gönderildi. Kırım’da altı ay, Koktebel Yüksek Planör Okulu’nda yüksek planörcülük eğitimi aldı. Bu eğitimden sonra Moskova’daki motorlu uçak okuluna gidecekti.

Yalnız manevi kız kardeşi Zehra’nın vefat haberini almasından dolayı Türkiye’ye döndü. Zehra’nın vefatından sonra bir süre hayata küserek tüm çalışmalarını durdurdu. Mustafa Kemal’in manevi desteğiyle yeniden ayağa kalkarak çalışmalarına kaldığı yerden devam etti.

Gökçen, Eskişehir Havacılık Okulu’na giderek hem Muhittin Bey hem de Savmi Uçan’dan eğitim aldı. 25 Şubat 1936 yılında ilk kez motorlu uçakla uçuşlar gerçekleştirdi.

Buradaki başarılı uçuşlarından sonra Atatürk, Sabiha Gökçen hakkında şu açıklamaları yaptı:

“Beni çok mutlu ettin… Şimdi artık senin için planladığım şeyi açıklayabilirim… Belki de dünyada ilk askerî kadın pilot olacaksın… Bir Türk kızının dünyadaki ilk askerî kadın pilot olması ne iftihar edici bir olaydır, tahmin edersiniz değil mi? Şimdi derhal harekete geçerek seni Eskişehir’deki Tayyare Mektebi’ne göndereceğim. Orada özel bir eğitim göreceksin.”

İlk Askeri Kadın Pilot: Sabiha Gökçen

Sabiha Gökçen, kızların askeri okullara alınmadığı dönemde özel üniformayla Eskişehir Uçuş Okulu’nda eğitim gördü. Bu okulda 1936-1937 döneminde 11 ay eğitim aldı.

Eskişehir Uçuş Okulu’ndaki eğitimi boyunca yanında hep ilkokul öğretmeni Nüveyre Uyguç oldu. Bröveyi aldıktan sonra Gökçen, Eskişehir’de yer alan 1. Hava Alayı’nda altı ay çalıştı. 1. Hava Alayı’ndayken Ege ve Trakya manevralarına da katıldı.

Tunceli’de 1937 yılında çıkan ayaklanmayı bastırmak için Gökçen, askeri harekata katıldı. Burada uçak pilotu olarak görev aldı. Tunceli’deki gösterdiği başarıdan sonra “Türk Hava Kurumu İftihar Madalyası” ödülüne layık görüldü.

30 Ağustos 1937 yılındaysa askeri uçuş brövesini almayı başardı. 1938 yılında manevi babası Atatürk’ün ölümünden sonra ordudaki görevinden ayrılmak zorunda kaldı. Çünkü kadınların orduda görev yapmasına dair bir yasa yoktu.

Türkkuşu Uçuş Okulu’na başöğretmen olarak tayini çıktı. 1955 yılına kadar Türkkuşu Uçuş Okulu’nda görev yaptı. Türkkuşu Uçuş Okulu’ndaki görevinden sonra Türk Hava Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi olarak çalıştı.

Uçuş kariyeri boyunca Sabiha Gökçen, toplamda 22 farklı hafif bonbardıman ve akrobatik uçakla uçuşlar gerçekleştirdi. 1940’ta Hava Okulu’nda askeri coğrafya ve topografya öğretmeni olan Üsteğmen Kemal Esiner’le dünya evine girdi.

Sabiha, kendi soyadını eşine verdi. Sabiha Gökçen, evlendikten 3 yıl sonra Kemal beyi kaybetti.

Gökçen, 1953 ve 1959’da Amerika’ya davet edildi. Amerika’da büyük bir tur düzenleyerek Türk toplumu ve kadınını tanıttı. Gökçen, son uçuşunu 1996 yılında yani 83 yaşında gerçekleştirdi.

Bu uçuşu, Falcon 2000 ile Fransız pilot Daniel Acton eşliğinde gerçekleştirmiştir. 1996 yılında havacılık kariyerindeki en büyük ödülü alarak Türk kadını olmanın gururunu bir kez daha yaşattı.

Amerikan Hava Kurmay Koleji mezuniyet törenine Kartallar Toplantısı’nın onur konuğu olarak katıldı. Maxwell Hava Üssü’nde gerçekleşen törende “dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri” olarak seçildi. Bu ödülü alan ilk ve tek kadın havacı, Sabiha Gökçen’dir.

1999 yılında Hukukun Egemenliği Derneği, Gökçen’in onuruna bir tören düzenledi. Bu törende Gökçen’e kendisine özel olarak beslenen klasik rock opera tarzındaki eser dinlettirildi.

Gökçen, 22 Mart 2001 yılında maalesef kalp yetmezliğinden dolayı Gülhane Askeri Tıp Akademisinde vefat etti.

Sabiha Gökçen’in Aldığı Ödüller

88 yaşında vefat eden Sabiha Gökçen, başarılarıyla daima kalbimizde yaşayacak. Dünyanın ilk kadın savaş pilotunun kariyeri boyunca aldığı ödülleri şöyle sıralayabiliriz;

• Romanya Ordusu Havacılık Brövesi
• Türk Hava Kurumu’nun bir numaralı Övünç (Murassa) Madalyası ve beratı
• Çeşitli kurum, dernekler ve ordu tarafından verilen 28 adet plaket
• Selçuk Üniversitesi tarafından verilen fahri doktorluk payesi
• Yugoslav Ordusunun en büyük nişanı, Beyaz Kartal Nişanı ve ordu brövesi
• Trakya ve Ege manevralarından dolayı layık görülen hatıra madalyaları
• THK tarafından 1989 yılında verilen altın madalya
• Türk kadınının seçme ve seçilme hakkı kazanmasının 50. yılında TBMM’de gerçekleşen törende mesleklerinde öncü kadınlar plaketi verildi.
• 1996 yılında Amerika’nın Maxwell Hava Üssü’nde gerçekleşen törende “dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri” unvanına layık görüldü.
• 1991 yılında Uluslararası Havacılık Federasyonu tarafından havacılığın tüm dallarında çok başarılı olan havacılara verilen FAI altın madalyasını da aldı.