Plüton neden gezegenlikten çıkarıldı sorusu, astronomi ile ilgilenin ya da ilgilenmeyin, herkesin kafasına takılan sorulardan biridir çünkü uzun bir süre boyunca gezegen olarak kabul edilip günün birinde dışlanan gezegen olması, hiç şüphesiz ki bunun daha önce bir gezegen olduğunu bilen herkeste kafa karışıklığına neden olacaktır.
Bilindiği üzere Plüton artık cüce gezegen olarak tanımlanıyor. Bu gezegenin diğer gezegenlerden ayrılmasının elbette ki bir sebebi var. Bu makalede Plüton'un keşfinden bu yana yaşananları detaylı olarak ele alıp arka planda neler olduğunu anlamanıza yardımcı olacağız.
Plüton Nedir?
Plüton bir cüce gezegendir. Diğer birçok gezegen gibi Plüton da Güneş'in yörüngesinde döner ama onu diğer gezegenlerden ayıran nokta nispeten daha küçük olmasıdır.
Pluto olarak da bilinen gezegen, 1930 yılında Clyde Tombaugh tarafından keşfediliyor. Bu dönemde âdeta gezegen avına çıkılmıştı. Yeni bir gezegen arayışına girilmişti. Amerika Birleşik Devletleri'nden bir astronom olan Tombaugh, o dönemde uzaydaki yıldızları inceliyordu. Gezegenin adı ise 11 yaşında bir kız çocuğu olan Venetia Burney tarafından önerildi.
Keşif, dünya çapında manşetlere taşınmıştı. Yeni keşfedilen cisme isim bulmak için dünyanın dört bir yanından yüzlerce öneri geldi ama Plüton ismini Burney önerdi ve onun önerisi kabul edildi. Plüton, 24 Mart 1930 tarihinde resmen Plüton oldu. İsmi ise 1 Mayıs 1930 tarihinde açıklandı.
Plüton'un Güneş'in etrafında dönmesi Dünya yılına göre 248 yıl sürer. Güneş'e olan uzaklığı Dünya'nın Güneş'e uzaklığından birkaç on kat daha fazladır. Gezegenin toplamda 5 uydusu bulunuyor. Bu uydular şu şekilde sıralanabilir:
- Kerberos
- Styx
- Hydra
- Nix
- Charon
Plüton'un en büyük uydusu Charon'dır. Plüton'un yaklaşık yarısına denk gelir. Gezegen çok soğuktur. Dünya'dan daha az yer çekimine sahiptir. Bu nedenle bir insan ya da hayvan, bu gezegende Dünya'daki ağırlığından daha az ağırlığa sahip olur.
Plüton Nasıl Bulundu?
NASA, Plüton'a yaklaşmak için 2006 yılında bir uzay aracı gönderdi. Bu aracın adı New Horizons'tu. Uzay aracının Dünya'dan bu kadar uzağa gidebilmesi yaklaşık 10 yıl sürdü. New Horizons, 2015 yılının sonuna doğru Plüton ve uydularının yanından geçerken gezegen ve çevresi hakkında bazı veriler topladı.
Uzay aracı sayesinde toplanan veriler ve görüntüler, bilim insanlarının cüce gezegen hakkında daha çok bilgi sahibi olmasına çok yardımcı oldu.
Plüton Neden Gezegenlikten Çıkarıldı?
Plüton, Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union veya kısaca IAU) tarafından belirlenen üç kriterden birini karşılamadığı için gezegenlikten çıkarıldı. IAU tarafından yapılan cüce gezegen tanımlamasına göre bir gezegenin tam bir gezegen olarak kabul edilebilmesi için üç kriterin karşılanması gerekiyor.
Bu kriterler şunlardan oluşuyor:
- Gezegen Güneş'in yörüngesinde dönmelidir.
- Hidrostatik denge için yeterli kütleye sahip olmalıdır.
- Yörüngesinin etrafı diğer cisimlerden arınmış olmalıdır.
Plüton, yukarıdaki üç kriterden sadece ikisini karşılıyor. Üçüncüye gelindiğinde tam gezegen olmayı başaramıyor. Orada milyarlarca yıl boyunca durmasına rağmen etrafını diğer cisimlerden arındırmayı başaramadı.
Bu kriterlerin tamamını karşılamayan bir cisim ne kadar büyük olursa olsun artık cüce gezegen sınıfına giriyor. Plüton da IAU tarafından 2006 yılının ağustos ayında cüce gezegen olarak sınıflandırıldı. Plüton ile aynı kaderi paylaşan bir diğer gezegen de Ceres'ti. 1801 yılında İtalyan gök bilimci Giuseppe Piazzi tarafından keşfedilmişti.
Plüton Tekrar Gezegen Olarak Kabul Edilecek mi?
Bütün gök cisimlerinin durumunu belirlemekle yükümlü olan IAU'ya göre Plüton henüz Güneş Sistemi'nde yer alan bir gezegen olarak kabul edilmiyor. Plüton'un bir gezegen olarak kabul edilmesi, bundan sonra da çok mümkün görünmüyor.
Bu karara katılmayan, Plüton'u gerçek bir gezegen olarak kabul eden çok sayıda kişi var ve itirazlar özellikle son birkaç yıl içinde inanılmaz oranda arttı. Bütün bu itirazlara rağmen Plüton hakkında yeniden değerlendirme yapılması uygun görülmedi.
1930 yılında keşfedildikten kısa bir süre sonra Güneş Sistemi'ndeki dokuzuncu gezegen olarak kabul edilen Plüton üzerine yapılan gözlemler, onun varsayımlardan daha küçük olduğunu ortaya çıkardı.
21. yüzyılın başlarına gelindiğinde birçok gök bilimci, Plüton'dan daha büyük cisimler keşfetmeye başladı. Bu keşifler ise o malum sorunun tartışılmasına neden oldu: IAU, bütün bu cisimleri gezegen olarak sınıflandırmalı mı?
IAU, 2006 yılının ağustos ayında bir toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantıda bir karar verildi. Bu karara göre bir cismin gezegen sayılması için o cismin üç şartı ortaya konuldu. İlk şart, cismin Güneş'in yörüngesinde dönmekte olmasıydı.
Bu koşulu elbette ki çoğu cisim karşılıyor. Önemli olan ikinci ve üçüncü şartlardı. İkinci şart, cismin küresel bir şekle sahip olmasıydı. Bir cisim yeterince büyük ve kütleli olduğunda yer çekimi onu bir küre hâline getirecektir. Plüton doğal olarak bu koşulu da karşılıyor.
Üçüncü şarta gelindiğinde Plüton dokuzuncu gezegen unvanına veda ediyor çünkü üçüncü şarta göre gezegenin etrafının diğer cisimlerden arınmış olması gerekiyor. Bu noktadan itibaren Güneş Sistemi'nde varlığı kabul edilen sadece 8 gezegen kalıyor.
Bu gezegenler ise şu şekilde sıralanıyor:
- Dünya
- Neptün
- Uranüs
- Jüpiter
- Satürn
- Merkür
- Venüs
- Mars
Plüton neden gezegenlikten çıkarıldı, yeniden bir gezegen olarak kabul edilecek mi gibi soruların cevabını verdiğimiz, Plüton'un kısaca tarihinden bahsettiğimiz makalenin sonuna geldik.
Peki, sizce Plüton bir gezegen olarak kabul edilmeli mi yoksa cüce gezegen olarak mı kalmalı? Plüton'un dışlanan gezegen olarak kabul edilmesi hakkında kendi görüşlerinizi yorumlar kısmından paylaşabilirsiniz.
Uzaya özel bir ilginiz varsa kara delik nedir sorusunu yanıtladığımız makaleye de göz atabilirsiniz.
YORUMLAR