Kara delik nedir sorusu, uzaya karşı ilgi duyan ve bu konuda bilgi sahibi olmak isteyen çoğu kişi tarafından sorulan soruların başında geliyor. Hazırladığımız yazıda kara deliğin ne anlama geldiğini ve nasıl oluştuğunu açıkladık. Ayrıca evrendeki en büyük 5 kara delik listesi hazırladık.
Uzay, yüz yıllardır insanlığın en çok merak ettiği alanlardan bir tanesidir. Bu zamana kadar bilim insanları tarafından uzay ile ilgili sayısız çalışma gerçekleştirildi. Uzay alanında en fazla merak edilen konu ise kara deliktir. Bu yazıda kara deliğe dair merak edilen bazı soruları cevaplayacağız.
Kara Delik Nedir, Nasıl Oluşur?
Kara delik, Türk Dil Kurumuna (TDK) göre "Yakınındaki nesnelerin kaçıp kurtulmasına izin vermeyecek kadar yüksek çekim kuvvetine sahip, çok yoğun bir kütlenin oluşturduğu uzay bölgesi" anlamına gelir.
Kara delikler çok güçlü bir yerçekimine sahiptir. Bu nedenle ışık dahil olmak üzere hiçbir şey ondan kaçamaz. İsmi, söz konusu nedenden ötürü kara deliktir. Onları doğrudan göremeyiz fakat kara deliklerin etraflarında bulunan boşluk üzerindeki etkilerini görebiliriz.
Milyonlarca yıldızın kütlesi kadar büyük olabilen kara delikler, süpernova patlamaları esnasında aşırı yoğunluğa ulaşan birkaç yıldız kütlesi kadar küçük de olabilir. Hatta mikro kara delikler de bulunuyor.
Albert Einstein 1915 yılında genel görelilik kuramında evrenimizin yoğun ve büyük kütleli nesneler içerdiğini öne süren ilk kişiydi. Alman matematikçi Karl Schwarzschild, 1916 yılında kara delikleri matematiksel olarak formüle eden ilk kişiyken kara delik ismini ilk kez kullanan ise John Wheeler isimli teorik fizikçiydi.
İlk kara delik 1971 yılında keşfedildi. Bu kara delik Cygnux X-1 olarak isimlendirildi. Bilim insanları 2021'de orta kütleli bir kara delik keşfettiklerini duyurdu. Bu kara delik türü daha küçük, yıldız kütleli kara delikler ile galaksilerin merkezinde gizlenen süper kütleli kara delikler arasındaki boşluğu dolduruyor.
Süper kütleli kara delikler milyarlarca güneş kütlesine sahip olabilir. Gökbilimciler, çoğu galaksinin çekirdeğinde süper kütleli kara delikler olduğuna inanıyor. Samanyolu galaksimizin merkezinde yer alan Sagittarius A*, güneş kütlesinin yaklaşık 4 milyon katı ve yaklaşık 59,5 milyon kilometre çapındadır.
Süper kütleli bir kara deliğe bir başka örnek ise TON 618'dir. Bu kara delik tahmini olarak 66 milyar güneş kütlesine sahip. Peki, kara delik nasıl oluşur? Bu soru, çok sayıda kişi tarafından oldukça merak ediliyor.
Farklı süreçlerde farklı türlerde kara delikler oluşur. Yıldız kütleli kara delikler onlarca güneş kütlesine sahip olan çok büyük yıldızlar süpernova patlaması sonucunda meydana gelir. Bu patlamalar evrendeki en yüksek enerjinin yer aldığı olaylardan bir tanesidir.
Süper kütleli kara deliklerin oluşum mekanizması hâlâ tartışma konusudur. Bir galaksinin merkezinde bulunan bir kara deliğin, madde biriktirerek ve diğer kara deliklerle birleşerek süper kütleli hâle gelebileceği genel olarak kabul edilse de kara deliğin kökeni belirsizliğini korumaya devam ediyor.
Bir kara deliğin içerisinde ne olduğunu gözlemleyemeyiz ancak astrofizik alanındaki teoriler bir kara deliğin merkezinde kara deliğin tüm kütlesinin küçük bir noktada yoğunlaştığını öne sürer. Bu nokta tekillik olarak bilinir. Kara deliğin inanılmaz derecede güçlü yerçekimi alanını yaratan bu noktadır.
En Büyük 5 Kara Delik Listesi
- TON 618
- S5 0014+81
- IC 1101
- H1821+643
- NGC 6166
Yukarıda evrende yer alan en büyük kara deliklerden beş tanesi bulunuyor. Listede yer alan kara deliklerin detaylarına aşağıdan göz atabilirsiniz.
TON 618
Dünya'dan 10,37 milyar ışıkyılı uzaklıkta bulunan TON 618, tahmini olarak 66 milyar güneş kütlesine sahiptir. TON 618 o kadar parlak ki galaksinin geri kalanını gölgede bırakıyor. Yaklaşık 390 milyar kilometre çapında olan kara delik, Neptün'ün yörüngesinin 40 katından daha büyüktür.
S5 0014+81
Dünya'dan yaklaşık olarak 12,07 milyar ışıkyılı uzaklıkta olan S5 0014+81, Cepheus takımyıldızının yüksek sapma bölgesinin yakınında konumlanan bir blazardır. Evrendeki en parlak altıncı kuasar olarak bilinen S5 0014+81, Samanyolu galaksisindeki tüm yıldızların toplamından 25 bin kat daha parlaktır. Blazar'ın merkezi kara deliği son derece şiddetlidir.
IC 1101
Evrendeki en büyük ve en parlak gökadalardan biri olan IC 1101, 40 ila 100 milyar güneş kütlesine sahiptir. Eliptik olduğundan dolayı gaz içermez ve bu nedenle galaksideki yıldız oluşum hızı diğer eliptikler gibi çok düşüktür. Dünya'dan 1,04 milyar ışıkyılı uzaklıkta yer alan kara delik, yaklaşık 100 trilyon yıldızdan oluşan bir kütleye sahiptir.
H1821+643
Oldukça parlak olan kuasar H1821+643, 2014 yılında araştırmacılar tarafından tespit edildi. En büyük kara deliklerden bir tanesi olan H1821+643 30 milyar güneş kütlesine sahiptir. Dracon takımyıldızında yer alan kara delik, entropi ve sıcaklık önemli ölçüde daha düşük ve çok daha dik gradyanlara sahip.
NGC 6166
Herkül takımyıldızında 490 milyon ışıkyılı uzaklıkta yer alan NGC 6166, en parlak eliptik gökadalardan bir tanesidir. Yaklaşık olarak 39 bin küresel küme gökadanın yörüngesinde döner. 30 milyar güneş kütlesine sahip olan NGC 6166 süper kütleli bir kara deliktir.
Bu yazıda kara delik nasıl oluşur dahil olmak üzere merak edilen birçok soruyu yanıtladık. Konu ile ilgili düşüncelerinizi aşağıda yer alan yorumlar kısmından bizimle paylaşmayı unutmayın. Ayrıca 2022 yılında izlenebilecek en iyi uzay filmleri listemize de göz atabilirsiniz.
YORUMLAR