Tarih 11 Aralık 1972’yi gösterirken, Apollo 17 aya iniş yaptı. Bu insanoğlunun son ay seyahati değildi, ancak aya giden insanlı uzay araçları için yörüngeden çıkılan son sefer oldu. Apollo 17 ay yüzeyine Orion kapsülünü bıraktı. Astronotlar kapsülden çıkarak çalışmalara başladılar. Birden bire Apollo 17'den sonra NASA insanlı ay araştırmalarını askıya aldı. Peki, ne olmuştu?
Kumandan Eugene A. Cernan komutasında, ana kumanda da pilot Ronald E. Evans ve Ay modülü kaptanı Pilot ve bilim adamı Harrison P. Schmidt ile beraber Apollo 17 mürettebatı, ay görevleri için ilk kez bir bilim adamıyla beraber seyahat ediyorlardı. Amaç ay yüzeyinde jeolojik araştırmalar yapmak, Taurus Littow bölgesinden bazı örnekler toplamaktı.
Schmidt ve Cernan Challenger isimli ay kapsülünü Taurus - Littrow bölgesine indirdi. Bölgenin tüm görev için gerekli örneklerin bulunduğu bir yer olduğu ümit ediliyordu. Bir kaç saat sonra Cernan modülden ayrılarak yüzeye indi.Onu Schmidt takip etti.
İki astronot ay aracını modülden ayırdılar. Gerekli olan tüm bilimsel araçlar teker teker hazırlandı. Ay aracıyla yapılan ilk tur başarılıydı. Birçok taş ve toprak örneği topladılar. İlk inişi takip eden 2 gün boyunca astronotlar rutin görevler yaparak planlarından ayrılmadan bir kaç ay yürüyüşü daha gerçekleştirdi.
Schmidt daha sonra yaşadıklarını, "Bölgenin özellikle seçilmiş olduğunu düşünüyorum. Örnekleri topladığımız yerde ki yeryüzü yapısı ayın başka hiç bir yerinde görülmemiş bir yapıya sahipti. Her yer volkanik bazalt yapısında toprak ve kaya parçalarıyla doluydu. Etrafımızı çeviren tepeler portakal renkli ilginç bir toprak yapısıyla renklenmişti" diye anlattı.
Uzaya neden gidildi?
NASA, 1963 yılında başlattığı Mercury Programı’nın başarılı olmasından sonra Apollo programlarını devreye almıştı. Ancak bu tesadüfi bir karar değil. İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri arasında başlayan rekabet ve casusluk savaşları, her iki tarafında birbirlerini vuracak güçte uzun menzilli füzeler yapmaya başlamasıyla doruğa ulaşmıştı.
Bu soğuk savaş ve rekabet döneminin füzelerle süslü sürecine Uzay Yarışı adı verildi, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında 1957'den 1975'e kadar süren, resmî olmayan bu rekabet. Sovyetlerin 4 Ekim 1957'de Sputnik 1 adlı ilk yapay uyduyu yörüngeye fırlatmasıyla başladı.
Başka Gerçekler
Ancak bu bilinen bir tarihtir. Gerçekte yarış bundan biraz daha önce başlar. Birleşik Devletler İkinci Dünya Savaşı'nda bir kaç V' füzesi ele geçirmişti. Bu Alman V-2 roketleriyle uzaya meyve sinekleri ve 1946'da uzaya hayvan göndererek ilk bilimsel çalışmalarına başlamıştı.
Ancak, 1957'de SSCB'nin Sputnik 2 uçuşu ile yörüngeye gönderilen ilk canlı Laika adındaki köpek oldu. O tarihte geri getirecek yeterli teknolojinin henüz maalesef yoktu. Bu yüzden Laika ilk uzay şehidi sayılabilir. Laika, uzaya ulaştıktan bir süre sonra aşırı sıcaklık ve stresten hayatını kaybetti.
1960'ta gönderilen Belka ve Strelka ise başarıyla yörüngeye ulaşıp geri dönebilen ilk canlılar oldular. Okyanusun öteki yakasında Amerika, Afrika'dan ithal ettiği şempanzelerle uzaya insan göndermeden önce çalışmalar yapmaya devam ediyordu.
NASA’nın önlemez zaferi
1966 yılında NASA tüm çalışmalarının meyvesini topladı ve tüm ülke bütçesinin neredeyse yüzde 5’ine varan bir ödenekle Apollo projelerine başladı. Bu bütçenin hakkını Temmuz 1969 Apollo 11 ile aya ilk adım atarak vermeyi de başardı.
Sovyetlerin insansız uzay roketleri Ay'a daha önce ulaşmıştı ulaşmasına ama yarışı Amerika 20 Temmuz 1969'da Ay'a adım atan ilk insan ABD'li Neil Armstrong ile tamamlamış oldu. Apollo 11 görevinin komutanı olan Armstrong bu tarihî dakikayı yaklaşık 500 milyon kişi NASA'nın muhteşem koordinasyonuyla naklen izledi.
Peki, neden öncelikler değişti?
Apollo 11’in başarısından hemen sonra NASA bir uzay istasyonu projesi üzerinde çalışmaya başlamıştı bile. NASA, Skylab isimli bu proje için uçması planlanan 3 Apollo görevi daha olduğunu hemen açıkladı. Ancak, Apollo 15,16 ve 17 projeleri bütçe yüzünden politik duvara çarptılar. Beyaz Saray Apollo 15 projesini hemen iptal etti. Ancak kalan iki görev hala aktif olarak üzerinde çalışılan projelerdi. Harrison Schmidt Apollo 18 için eğitim alırken 17 projesine kaydırıldı.
Tüm politik, mali ve manevi baskıların ardından 14 Aralık 1974 tarihinde Kumandan Eugene A. Cernan aya son ayak basan insan olarak tarihe adını yazdırdı.
40 yılı aşkın bir süredir artık aya insan gönderilmiyor. Bunun sebebi olarak petrol krizleri, bütçe açıkları, NASA program kısıtlamaları ve birçok mazeret gösterildi. Ancak bu dönem içerisinde Uzay Mekiği programına da ağırlık veren NASA, Skylab projesini de raftan indirerek mekik programıyla paralel yürütmeye başladı.
Bu iki program oldukça pahalı ve zahmetliydi. Bu yüzden projelerden fedakarlık yapmak gerekiyordu. Zaman içinde biraz pazarlama stratejisiyle Skylab, uluslararası bir projeye dönüşecek ve ISS adını alacaktı. Ay araştırmalarından aradığını çok bulamayan NASA bilim adamları, programı tamamen olmasa da terk ederek yeni projelere geçtiler.
Planları alt üst eden facia
Uzay mekiği programı Columbia ile başarıya ulaştı. Mekik son derece yumuşak bir iniş yapma kapasitesine sahip olduğunu gösterdi ve NASA durumdan çok hoşnut kaldı. Harcanan bütçe yine boşa çıkmamıştı.
Challenger Uzay Mekiği, NASA'nın başarılı uzay mekiği Columbia'nın ardından kullanılan ikinci uzay mekiği olarak kayıtlara geçti. İlk uçuşunu 4 Nisan 1983'de yapmış ve ardından dünya yörüngesine dokuz uçuş daha yapmayı başarmıştı.
Ancak NASA'nın tüm uzay araştırmalarını kilitleyecek korkunç bir olay oldu. 28 Ocak 1986'da (Onuncu ve son uçuş) Challenger kalkıştan 73 saniye sonra infilak etti ve 6 profesyonel astronot ve bir öğretmenden oluşan yedi mürettebatı hayatını kaybetti.
NASA şimdi ne yapıyor
Apollo 17’den sonra aya insan göndermeyen NASA, bu kazadan sonra uzun yıllar uzaya mekik de göndermedi. Bugün bütçesi hala yüksek olan NASA insansız uçuşlara daha çok önem veriyor. 1998 yılında başlayan ve hala devam eden ISS (International Space Station) projesi, uzaydaki en uzun kesintisiz olarak insan bulundurma rekorunu elinde tutan tek projedir. Keşif 1 mekiğinin 2 Kasım 2000 tarihinde istasyona varmasından bu yana, uzay mürettebatını 5 bin 153 gündür kesintisiz olarak barındırdı ve barındırmaya devam ediyor.
ISS programı, beş katılımcı uzay kuruluşu tarafından oluşturulmuş ortak bir proje. NASA, Rusya Federal Uzay Ajansı, Japonya Uzay Araştırma Ajansı, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı bu projede faal olarak görev alıyorlar.
Yazımızı NASA çalışanları tarafından çekilen amatör bir pop müzik klibiyle noktalayalım...
YORUMLAR